اثر مقادیر کاهش‌یافته کودهای شیمیایی و کودهای زیستی بر عملکرد کمی و کیفی علوفه شبدر ایرانی

به‌منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی، بهبود عملکرد کمی و کیفی علوفة تولیدی و دستیابی به کشاورزی پایدار کم­نهاده، دو آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار در سال 1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد اجرا شد. تیمارها شامل سطوح مختلف کودهای زیستی: شاهد، ریزوبیوم بومی منطقه، سودوموناس و کاربرد هر دو؛ و سطوح کود شیمیایی نیز شامل شاهد (F0 = N0 + P0)، نیتروژن و فسفر 75 درصد مقدار توصیه‌شده (F1 = N25 + P50)، نیتروژن و فسفر توصیه‌شده (F2 = N40 + P100) و نیتروژن و فسفر 125 درصد (F3 = N75 + P150) بود. نتایج نشان داد که اثر مکان بر ارتفاع گیاه، عملکرد علوفة تر و سرعت رشد مجدد در سطح احتمال 1 درصد؛ و بر درصد پروتئین خام و درصد مواد هضم‌نشدنی در سطح احتمال 5 درصد معنا‌دار شد. اغلب صفات در مکان دوم بیشتر بودند. همچنین نتایج نشان داد که درصد پروتئین خام، درصد مادة خشک قابل هضم و ارتفاع گیاه تحت تأثیر هیچ­کدام از تیمارها قرار نگرفتند. با توجه به معنا­دار بودن اثر متقابل تیمارها بر عملکرد علوفة تر (05/0α = )، بیشترین عملکرد مربوط به کاربرد سودوموناس و ریزوبیوم بومی به‌تنهایی در سطح حداکثر کود شیمیایی (16/76 تن در هکتار) مشاهده شد. به‌نظر می‌رسد کاربرد کودهای شیمیایی کمتر از حد توصیه‌شدۀ تلفیق با جدایه­ها به­ویژه ریزوبیوم بومی ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی موجب افزایش عملکرد و بهبود صفات کیفی علوفه شود.